«Ανεβαίνω ένα βουνό».

Έτσι αποκαλούν την περίοδο των Πανελλαδικών Εξετάσεων καθώς και το διάστημα για την υποβολή των μηχανογραφικών δελτίων για τις τριτοβάθμιες σπουδές.

Μια περίοδος γεμάτη άγχος, προσδοκίες και συχνά... παρανοήσεις.

Το κορύφωμα αυτής της περιόδου, η υποβολή των επιλογών στο μηχανογραφικό, συχνά αποκαλύπτει μια εντυπωσιακή και οδυνηρή παραδοξότητα: ενώ οι γονείς πλέουν σε έναν ωκεανό άγχους και αναλύουν κάθε πιθανότητα, πολλά από τα παιδιά βρίσκονται σε ένα νησί κάνοντας διακοπές, αποκομμένα από αυτή την «πραγματικότητα», προσπαθώντας να ξεχάσουν την πρόσφατη εξεταστική εμπειρία.

Και αυτό που ακούγεται, μερικές φορές με ειρωνεία, μερικές με αγωνία, είναι:

«Ε, και τι έγινε; Μηχανογραφικό είναι!». Αυτή η φράση, όμως, δεν είναι απλώς μια ανέμελη ατάκα εφήβου. Είναι η αιχμή του παγόβουνου μιας βαθύτερης κρίσης: της ανεπαρκούς επαγγελματικής καθοδήγησης και της τρομακτικής άγνοιας των νέων για το μέλλον που διαμορφώνουν.

Η ανισοκατανομή του άγχους: Γονείς σε αγωνία, παιδιά στη θάλασσα

Είναι μια σχεδόν στερεοτυπική εικόνα που επαναλαμβάνεται κάθε καλοκαίρι:

1. Οι γονείς - Η μηχανή του άγχους: Γονείς βουτηγμένοι σε στατιστικές εισαγωγής από προηγούμενα έτη, λίστες με σχολές, πληροφορίες για επαγγελματικές αποκαταστάσεις και... μεγάλα ερωτηματικά. Αναλύουν ατέρμονα εναλλακτικές:

«Αν πάρει τόσα, μπορεί να μπει εδώ;», «Ποια σχολή έχει καλύτερη αποκατάσταση;», «Είναι καλύτερα ένα ΣΑΕΚ αν δεν περάσει κάπου “καλά”;»

Το άγχος τους είναι αληθινό. Φοβούνται για το μέλλον των παιδιών τους σε μια κοινωνία που θεωρεί την επιτυχία στα πανεπιστήμια (συγκεκριμένων πόλεων και συγκεκριμένων σχολών) ως τον μόνο αποδεκτό δρόμο.

Αυτό το άγχος μεταφράζεται συχνά σε πίεση προς τα παιδιά, σε συνεχείς συζητήσεις (ή καβγάδες) που συνεχίζονται ακόμα και όταν το παιδί είναι διακοπές και σε μια γενικότερη τοξική ατμόσφαιρα.

2. Σχολεία και φροντιστήρια υπό πίεση: Στα σχολεία και στα φροντιστήρια οι υπεύθυνοι για τον επαγγελματικό προσανατολισμό (συχνά ένας ή δύο καθηγητές που το κάνουν εκτός ωραρίου και χωρίς ιδιαίτερα εργαλεία) βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση. Τα τηλέφωνα των γονέων χτυπούν αδιάκοπα με ερωτήσεις και απαιτήσεις. Υπάρχει η ανάγκη για έγκαιρη ενημέρωση για προθεσμίες, τεχνικά ζητήματα του συστήματος υποβολής και την παροχή – συχνά επιφανειακών – πληροφοριών για σχολές.

Η έμφαση δίνεται συντριπτικά στην τεχνική διαδικασία της υποβολής και στην ανάλυση των βαθμολογιών εισαγωγής παρά σε μια βαθιά κατανόηση των επιλογών.

Η πραγματική, συστηματική επαγγελματική καθοδήγηση που θα έπρεπε να έχει γίνει σταδιακά στα προηγούμενα έτη, συμπιέζεται τώρα σε βιαστικές συνεδρίες ή γενικές οδηγίες.

3. Τα παιδιά - Στο νησί της άγνοιας (και της άρνησης): Και ενώ αυτή η καταιγίδα περιστρέφεται γύρω τους, πολλοί μαθητές βρίσκονται κυριολεκτικά ή μεταφορικά σε ένα νησί. Μετά από έναν εξαντλητικό χρόνο προετοιμασίας και την επίπονη διαδικασία των εξετάσεων, τα κύριά τους αισθήματα είναι απελευθέρωση και χαλάρωση.

Το τελευταίο πράγμα που θέλουν είναι να σκεφτούν ξανά βιβλία, βαθμούς και μέλλον. Οι διακοπές γίνονται ζώνη απομόνωσης από το άγχος.

Η φράση «Ε, και τι έγινε; Μηχανογραφικό είναι!» εκφράζει ακριβώς αυτή την κατάσταση:

• Κόπωση: Ψυχολογική και σωματική εξάντληση μετά τις εξετάσεις
• Αρνηση/Αποφυγή: Η επιθυμία να απομακρυνθούν από την πηγή του στρες.
• Εξάρτηση: Η βαθιά αίσθηση ότι τελικά οι αποφάσεις (και το άγχος) βαρύνουν κυρίως τους γονείς και τους καθηγητές. «Θα το κανονίσουν εκείνοι».
• Ελλιπής κατανόηση της σημασίας: Η αντίληψη ότι το μηχανογραφικό είναι απλώς μια φόρμα που συμπληρώνεις με βάση τον βαθμό σου και όχι μια κρίσιμη καθορίζουσα επιλογή.

Αυτή η ανισοκατανομή του άγχους και της ευθύνης είναι εξαιρετικά προβληματική. Απομακρύνει τον μαθητή από την ενεργό συμμετοχή σε μια από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της ζωής του.

Τον καθιστά παθητικό παρατηρητή, ενώ οι υπόλοιποι «αγωνίζονται» για το μέλλον του. Αυτό φέρνει κατευθείαν στο δεύτερο, τεράστιο πρόβλημα: την άγνοια!

Τρομακτική άγνοια

Πολλά παιδιά πέρασαν την περίοδο για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις με απίστευτη προσπάθεια και πειθαρχία. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια συχνά δεν υποστηρίζεται από μια βαθιά κατανόηση του γιατί προσπαθούν τόσο πολύ ή του τι ακριβώς θέλουν να κάνουν στη συνέχεια. Η γνώση τους για τον κόσμο των επαγγελμάτων και των σχολών είναι συχνά επιφανειακή, ελλιπής ή βασισμένη σε στερεότυπα και παρερμηνείες.

1. Η άγνοια για τις σχολές

«Τι σπουδάζεις στο Χ πανεπιστήμιο;» Πολλοί μαθητές γνωρίζουν μόνο τα ονόματα των πιο διάσημων σχολών (Ιατρική, Νομική, Πολυτεχνείο) και έχουν μια πολύ θολή αντίληψη για το περιεχόμενό τους. Τι ακριβώς κάνει ένας μηχανικός πληροφορικής διαφορετικά από έναν μηχανικό ηλεκτρολόγο; Τι σημαίνει να σπουδάσεις Κοινωνιολογία ή Ψυχολογία; Τι περιλαμβάνει η Φυσιοθεραπεία, η Λογοθεραπεία ή η Εργοθεραπεία; Τι διδάσκει η Σχολή Περιβάλλοντος;

2. Ανίδεοι για το πραγματικό περιεχόμενο: Έλλειψη γνώσης για τα μαθήματα, την πρακτική άσκηση, την ένταση και τις απαιτήσεις κάθε σχολής. Η Μαρία π.χ. μπορεί να θέλει να «βοηθά ανθρώπους» και να επιλέξει τελικά Βιολογία χωρίς να συνειδητοποιεί ότι τα πρώτα χρόνια είναι βαθιά θεωρητικά και εργαστηριακά, με περιορισμένη άμεση ανθρώπινη επαφή.
3. Μυθοπλασία για την πανεπιστημιακή ζωή: Ιδεαλιστικές ή απαισιόδοξες ιδέες για τη φοιτητική ζωή, συχνά χωρίς σχέση με την πραγματικότητα των ακαδημαϊκών απαιτήσεων και της αυτοδιαχείρισης.
4. Άγνοια για τις επαγγελματικές προοπτικές

α)Στερεότυπα και μύθοι: Η πεποίθηση ότι κάποια επαγγέλματα (π.χ., δημόσιος τομέας, οικονομικά ) είναι «ασφαλή», ενώ άλλα (π.χ., τέχνες, θεωρητικές επιστήμες) είναι «επισφαλή». Άγνοια για την έντονη μεταβολή της αγοράς εργασίας.

β)Έλλειψη οραματισμού: Δυσκολία να φανταστούν πώς μια συγκεκριμένη σχολή μπορεί να μεταφραστεί σε διαφορετικές επαγγελματικές διαδρομές. Πώς γίνεται κάποιος με πτυχίο Ιστορίας να εργαστεί στον τουρισμό, στη δημοσιογραφία, στα αρχεία ή στην εκπαίδευση εκτός σχολείου;

 γ)Αγνοώντας την αγορά: Μικρή ή ανύπαρκτη γνώση για τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας για αναδυόμενα επαγγέλματα (π.χ., Data Analyst, UX/UI Designer, Ειδικός Αειφορίας, Ψηφιακό Μάρκετινγκ) ή για το πώς η τεχνολογία αναδιαμορφώνει υπάρχοντα επαγγέλματα.

ε)Περιορισμένη εικόνα για την επιχειρηματικότητα: Σπάνια σκέφτονται το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση ή να εργαστούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες (freelancers).

στ)Άγνοια για την τεχνική εκπαίδευση: Δεν γνωρίζουν τις δυνατότητες που προσφέρουν τα ΣΑΕΚ (Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης), τα ΚΕΚ (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης), οι ΕΠΑ.Σ. (Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας), τα Κολέγια.

Αυτή η άγνοια δεν είναι αθώα. Είναι το άμεσο αποτέλεσμα μιας συστημικής αποτυχίας.

Τι φταίει;

Αποσπασματικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός στο σχολείο:

Συχνά περιορίζεται σε μεμονωμένες διαλέξεις, επισκέψεις, εκθέσεις ή ένα μάθημα στην τρίτη λυκείου που αντιμετωπίζεται επιφανειακά.

Έλλειψη συστηματικής προσέγγισης από το γυμνάσιο και τα πρώτα έτη του λυκείου.

Έλλειψη πρακτικής εμπειρίας: Ελάχιστες ευκαιρίες για stages, εργαστήρια επαφής με τον κόσμο της εργασίας ή συστηματική επικοινωνία με επαγγελματίες διαφόρων κλάδων.

Κοινωνικά στερεότυπα και οικογενειακή πίεση: Επιρροές που περιορίζουν τις επιλογές («μόνο γιατρός ή δικηγόρος») ή προωθούν μονοπάτια με βάση την οικογενειακή παράδοση, όχι τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του παιδιού.

Έλλειψη ενημέρωσης για όλους τους δρόμους: Υπερέμφαση στο πανεπιστήμιο ως τον μοναδικό δρόμο προς την επιτυχία, υποτίμηση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΣΑΕΚ, ΕΠΑ.Σ.).

Το αποτέλεσμα; Μαθητές που επιλέγουν σχολές:

-Με βάση τον βαθμό: «Πού μπαίνω με τους βαθμούς μου;» αντί για «Τι θέλω πραγματικά να κάνω;»

-Με βάση το γονικό άγχος: Για να ηρεμήσουν τους γονείς ή να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες τους.

-Με βάση το κοινωνικό στερεότυπο

-Τυφλά: Χωρίς πραγματική κατανόηση του τι τους περιμένει.

Αυτό οδηγεί σε υψηλά ποσοστά αποχώρησης από τις σχολές, σε αλλαγές κατεύθυνσης μετά από χρόνια, σε ανθρώπους που εργάζονται σε κάτι εντελώς άσχετο με τις σπουδές τους και σε βαθιά δυσαρέσκεια και εκπαιδευτική σπατάλη.

Και φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη για αυτό που λείπει τόσο πολύ:

τον πραγματικό, ολιστικό επαγγελματικό προσανατολισμό.

Μηχανογραφικό στην About Career

Το μήνυμα πρέπει να είναι ξεκάθαρο:

Μηχανογραφικό χωρίς επαγγελματικό προσανατολισμό είναι ΛΑΘΟΣ.

Δεν είναι ένα ακόμα «έξτρα» μέσα σε όλα τα έξοδα. Είναι μια κρίσιμη διαδικασία για ΚΑΘΕ μαθητή, ανεξάρτητα από το αν θα περάσει σε ΑΕΙ, ΣΑΕΚ ή επιλέξει κάποιο κολέγιο ή ιδιωτικό πανεπιστήμιο ή ακολουθήσει άμεσα τον εργασιακό δρόμο.

Σκοπός μας είναι

Κάθε μαθητής/ρια που συμπληρώνει το μηχανογραφικό του/της να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις:

1)Οι σχολές που επιλέγει να ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντα, τις αξίες, τις ικανότητες και τον προσωπικό τύπο του/της κάθε μαθητή/ριας.

2) Να έχει πάρει όλες τις πληροφορίες για τα επαγγέλματα που τον/την ενδιαφέρουν π.χ τι κάνει ένας νοσηλευτής/ηλεκτρολόγος/γραφίστας κ.λπ. Τι γνώσεις χρειάζονται, τι ικανότητες και δεξιότητες πρέπει να έχει, ποιες είναι οι επαγγελματικές προοπτικές τους.

3) Να πάρει απόφαση, βασισμένη σε στοιχεία (περιεχόμενο σπουδών, προοπτικές,απαιτήσεις) και όχι σε στερεότυπα. Να κατανοήσει τι συνεπάγεται η κάθε επιλογή.

4) Να κατανοήσει ότι η πρώτη επιλογή σπουδών δεν είναι απαραίτητα και η τελευταία.

Από το «Ε και τι έγινε;» στο «Ξέρω τι θέλω!»

Το «Ε, και τι έγινε; Μηχανογραφικό είναι!» δεν είναι η ανέμελη ατάκα ενός παιδιού σε διακοπές.

Είναι η φωνή της άγνοιας που προέρχεται από την έλλειψη πραγματικής καθοδήγησης. Το μηχανογραφικό δελτίο δεν είναι απλώς μια τεχνική διαδικασία υποβολής προτιμήσεων.

Είναι η πρώτη επίσημη, καθοριστική επιλογή ενός νέου ανθρώπου για το μέλλον του.

Το «Ε, και τι έγινε;» θα μπορούσε να αντικατασταθεί από ένα «Ξέρω τι θέλω και ξέρω πώς θα το πετύχω» είτε αυτό περιλαμβάνει πανεπιστήμιο, ΣΑΕΚ, εργασία ή επιχειρηματικότητα.

Γιατί το πραγματικό «και τι έγινε;» δεν αφορά τη φόρμα του μηχανογραφικού αλλά την ποιότητα της ζωής που ακολουθεί. Και αυτό αξίζει κάθε προσπάθεια.

Το μέλλον των νέων δεν μπορεί να βασίζεται σε άγχη και άγνοια. Χρειάζεται καθοδήγηση και την εμπιστοσύνη ότι υπάρχουν πολλές και καλές διέξοδοι για όλους.

Γράφει,

Ανδρομάχη Παπαγιαννάκη

Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού About Career

Share this post