Το TikTok δεν είναι πλέον μόνο μια πλατφόρμα χορού και χιούμορ. Τα τελευταία χρόνια, αποτελεί και θερμοκήπιο επικίνδυνων προτύπων, που προβάλλουν την ακραία λεπτότητα ως «ιδανικό σώμα» και την πείνα ως μέσο αυτοελέγχου. Η νέα τάση «SkinnyTok» επαναφέρει με ανησυχητικό τρόπο τα πρότυπα της δεκαετίας του 2000, μεταμφιέζοντας τις διατροφικές διαταραχές σε... «lifestyle» επιλογές.

Στο stentoras.gr συνομιλούμε με τη Δρ. Μαρία Τσιάκα, BA Psychology, PhD Psychological Medicine, IOPN, Section of Eating Disorders, King’s College, οικογενειακή-συστημική θεραπεύτρια και Ιδρύτρια – Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, για το πώς η κοινωνική πίεση, τα φίλτρα και τα likes μπορούν να μετατραπούν σε σοβαρό κίνδυνο για τη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων. Μιλάμε για σημάδια, πρόληψη, ευθύνη – και για το δικαίωμα των παιδιών να αγαπούν τον εαυτό τους όπως είναι.

Κυρία Τσιάκα, τι είναι ακριβώς το φαινόμενο «SkinnyTok» και γιατί έχει σημάνει «συναγερμός» στο Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών;

Το «SkinnyTok» αναφέρεται σε ένα υποσύνολο περιεχομένου στην πλατφόρμα TikTok, το οποίο προβάλλει ιδανικά εξαιρετικά αδύνατων σωμάτων, συχνά μέσα από «before–after» βίντεο, “what I eat in a day” ή συμβουλές για αυστηρές δίαιτες και άσκηση. Αν και μπορεί να παρουσιάζεται με φαινομενικά «υγιή» πρόσημα, όπως «ευεξία» ή «αυτοβελτίωση», στην πραγματικότητα ενισχύει μη ρεαλιστικά και δυνητικά επικίνδυνα πρότυπα σώματος, προωθώντας ταυτόχρονα πρακτικές ανορεξίας. Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών έχει εκφράσει έντονη ανησυχία, καθώς το περιεχόμενο αυτό σχετίζεται με αύξηση περιστατικών διατροφικών διαταραχών, κυρίως σε εφήβους.

Ποιες ηλικιακές ομάδες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο και γιατί; Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια ως προς την επίδραση του φαινομένου;

Οι περισσότερο ευάλωτες ηλικιακές ομάδες είναι οι έφηβοι, κυρίως από 12 έως 18 ετών. Κατά την εφηβεία, η αυτοεικόνα διαμορφώνεται έντονα, ενώ η επιρροή των κοινωνικών δικτύων είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Τα κορίτσια φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από το «SkinnyTok», καθώς το πρότυπο της «λεπτής» σιλουέτας έχει ενσωματωθεί πιο έντονα στις κοινωνικές αφηγήσεις που αφορούν το γυναικείο στερεότυπο. Ωστόσο, και τα αγόρια επηρεάζονται, με έμφαση κυρίως στη μυώδη, άλιπη εικόνα σώματος — οδηγώντας σε διαφορετικές αλλά εξίσου προβληματικές διατροφικές συμπεριφορές.

Πώς καταφέρνουν τέτοια τοξικά μηνύματα να «μεταμφιέζονται» σε δήθεν υγιεινές πρακτικές ή «κίνητρα» αυτοβελτίωσης;

Τα μηνύματα του «SkinnyTok» ενσωματώνονται σε περιεχόμενο που παρουσιάζεται ως «wellness», «fitness inspiration» ή «υγιεινός τρόπος ζωής». Μέσα από αισθητικά όμορφα βίντεο και χαλαρή μουσική, οι διάφοροι influencers προβάλλουν τον περιορισμό της τροφής ως «ρουτίνα», πείθοντας το νεανικό κοινό ότι είναι κάτι καλό και υγιές. Η γλώσσα της «πειθαρχίας», του «στόχου» και της «αυτοβελτίωσης» συχνά συγκαλύπτει ανθυγιεινές ή και επικίνδυνες πρακτικές, κάνοντάς τες να μοιάζουν κοινωνικά αποδεκτές.

Ποιοι είναι οι πρώιμοι “κόκκινοι συναγερμοί” που μπορεί να δείχνουν ότι ένας/μια νέος/νέα επηρεάζεται από το «SkinnyTok» ή έχει αρχίσει να υιοθετεί διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές;

Ορισμένοι ανησυχητικοί δείκτες περιλαμβάνουν:

• Ξαφνικές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (π.χ. αποφυγή γευμάτων ή ολόκληρων ομάδων τροφίμων).
• Υπερβολική ενασχόληση με θερμίδες, «καθαρές» τροφές ή δίαιτες.
• Ενοχές ή ντροπή μετά το φαγητό.
• Εμμονική ενασχόληση με την εικόνα του σώματος στον καθρέφτη ή σε φωτογραφίες.
• Απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν φαγητό.
• Αυξημένο χρόνο χρήσης social media με περιεχόμενο σχετικό με δίαιτες ή σωματική αλλαγή.

Υπάρχουν τρόποι πρόληψης σε επίπεδο σχολείου ή οικογένειας; Ποιες είναι οι στρατηγικές «θωράκισης» ενός εφήβου απέναντι σε επικίνδυνα πρότυπα ομορφιάς;

Για την πρόληψη των διατροφικών διαταραχών και την προαγωγή μιας υγιούς σχέσης με το σώμα, απαιτείται μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που εμπλέκει τόσο το σχολικό όσο και το οικογενειακό περιβάλλον.

Η εκπαίδευση των μαθητών στα ψηφιακά μέσα μέσα από το σχολείο μπορεί να ενισχύσει την κριτική τους σκέψη απέναντι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βοηθώντας τους να αναγνωρίζουν και να αποδομούν προβληματικά πρότυπα ομορφιάς. Παράλληλα, ο ανοιχτός διάλογος στην οικογένεια σχετικά με τα κοινωνικά πρότυπα και την ποικιλομορφία των σωμάτων ενισχύει τη θετική εικόνα σώματος και μειώνει τις πιθανότητες εσωτερίκευσης μη ρεαλιστικών προτύπων.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα πρότυπα που προσφέρουν οι ενήλικες στο άμεσο περιβάλλον των παιδιών. Γονείς και εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αποφεύγουν τη γλώσσα της ντροπής για το σώμα και να προάγουν τη φροντίδα και την αποδοχή, αντί της αυστηρότητας και της κριτικής. Η καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης μέσα από δραστηριότητες που ενισχύουν τις ικανότητες, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών —και όχι την εμφάνιση— συμβάλλει ουσιαστικά στην ψυχική τους ενδυνάμωση.

Τέλος, η συμμετοχή ειδικών ψυχικής υγείας σε σχολικά προγράμματα πρόληψης είναι καθοριστική για την έγκυρη ενημέρωση και την αποστιγματοποίηση των διατροφικών διαταραχών, καθώς και για την έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση σε περιπτώσεις που το απαιτούν. Μια τέτοια ολιστική προσέγγιση μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που προάγει τη θετική εικόνα σώματος, τη συναισθηματική υγεία και τη συνολική ευημερία των παιδιών και εφήβων.

Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε σε ένα νέο παιδί που νιώθει ανεπαρκές λόγω της εικόνας του σώματός του;

«Η αξία σου δεν εξαρτάται από το νούμερο στη ζυγαριά ή την εικόνα στον καθρέφτη. Οι ζυγαριές είναι για τα ψάρια και όχι για τους ανθρώπους! Το σώμα σου είναι το “όχημα” της ζωής σου — σε πάει σχολείο, σου δίνει δύναμη να αγκαλιάζεις, να γελάς, να μαθαίνεις. Δεν χρειάζεται να μοιάζεις με κανέναν άλλον για να είσαι σημαντικός/ή. Αν νιώθεις πίεση ή δυσφορία για το σώμα σου, μίλα. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν και μπορούν να σε βοηθήσουν».

Συνέντευξη-επιμέλεια: Κατερίνα Γκρίτζαλη

                                    Δ/ντρια σύνταξης stentoras.gr

Share this post